7.4.1 Alles draait om seks!
“Hier moet je twee keer zo hard lopen om op dezelfde plaats te blijven,” zei de Rode Koningin tegen de hijgende Alice
Wat doet een aseksuele heldin als Alice in Spiegelland in de wetenschappelijke wereld van de seks? Eén van de vragen die tot de 70er jaren van de vorige eeuw onbeantwoord bleef, was waarom de mens seks heeft. Weliswaar beleeft de mens doorgaans plezier aan seks , maar dat geeft geen antwoord op de vraag naar het waarom, de functionaliteit van seks. Dat er zowel een vrouwelijke als een mannelijke helft van een soort bestaat en de mens zich seksueel moet voortplanten, is namelijk helemaal niet zo vanzelfsprekend. Sterker nog, het is een ‘dure’ variant op de voortplanting die in principe overbodig lijkt. Zo bestaan er ten minste 70 soorten waarbij de dames één of meerdere kopieën van zichzelf maken zonder interventie van een heer. Aseksuele voortplanting is relatief ‘goedkoop’ en heeft een aantal uitgesproken voordelen. Seksuele voortplanting is namelijk overwegend een activiteit van meercellige soorten. Bacteriën kunnen zich bijvoorbeeld ongeslachtelijk voortplanten door kopieën van zichzelf te maken door binaire deling. ‘Maagdelijke’ voortplanting door parthenogenese moeders, krijgen alleen dochters die op hun beurt alleen weer dochters krijgen. Dat is een efficiënte en snelle methode: ongeslachtelijke voorplanting heeft geen last van mannelijke nakomelingen die zich niet zelfstandig kunnen voortplanten: er is dus geen sprake van 50% genetisch ‘verlies’. Evenmin gaat er tijd verloren met het zoeken naar een geschikte partner. Seksuele reproductie bleef een raadsel, totdat in de 70er jaren van de vorige eeuw duidelijk werd dat soorten die zich ongeslachtelijk voortplanten, sneller uitsterven dan soorten die zich seksueel voortplanten . Hoewel diverse mogelijke theoretische oplossingen aanvankelijk de revue passeerden, is er inmiddels brede consensus over het volgende. Iedere soort treedt ongewild op als gastheer van parasieten. Bij iedere ongeslachtelijke voortplanting wordt de soort steeds kwetsbaarder voor dezelfde soort parasieten . Een effectieve manier om aan deze letterlijk ‘doodlopende straat’ te ontsnappen, is het introduceren van genetische variatie, outcrossing, voortplanting tussen twee, niet-verwante individuen. Daarbij zorgt recombinatie van de genen van beide partners voor een ‘nieuwe’ variant van hun nakomeling. Dit had bovendien als voordeel dat de soort zich makkelijker kon aanpassen aan veranderende ecologische omstandigheden. Omdat de vrouw niet zichtbaar ovuleert, evolueerde seks zodanig dat het aantrekkelijk werd zo vaak mogelijk te beoefenen. Juist nu het Corona virus zich voorlopig een plaats heeft veroverd in ons dagelijks bestaan, is dat een relevante obstructie. Geslachtelijke voortplanting ontstond naar schatting 1,2 miljard jaar geleden bij de rode alg (Rhodophyta) waarmee een voorsprong ontstond op parasieten die zich continu aan de ‘nieuwe’ combinatie van het individu moesten aanpassen . In die zin is seks een bijproduct van de ‘wapenwedloop’ tussen gastheer en parasieten . Vandaar de ‘oplossing’, voorgesteld door bioloog Leigh van Valen (1935-2010). Hij noemde zijn theorie de Red Queen omdat je in Spiegelland volgens de Rode koningin twee keer zo hard moet rennen om op dezelfde plaats te blijven. En dus zit vrijwel ieder mens met een kinderwens, opgescheept met het probleem een donor te vinden die een garantie biedt voor een gezond nageslacht. Dat leidt bij seksuele selectie tot het in kaart brengen van individuele verschillen en uit het aanbod een keuze maken voor een specifieke partner. En voor veel vrouwen om die lastpost daarna weer kwijt te raken…
Meer weten? Zie Licht op duistere plekken