2.1.2.3.3.1 Emergentie
Emergentie beschrijft het proces waarbij verschillende, afzonderlijke entiteiten door onderlinge wisselwerking een nieuw (complex) systeem vormen met andere kenmerken als het oude systeem. Het onderliggende mechanisme zijn Constraint Generating Procedures (Holland, 1998) die op basis van non-lineaire, vaak circulaire causaliteit een multiplier-effect teweegbrengen: veranderingen in het ene subsysteem hebben gevolgen voor het andere subsysteem, wat vervolgens weer effecten heeft in het oorspronkelijke subsysteem etc. Uiteindelijk kan dit generatieve principe tot onvoorziene sprongen leiden, zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin.Emergentie is geen nieuw begrip in de wetenschap; het idee dat het geheel groter is dan de som der delen stamt al van Aristoteles (Metafysica; in Corning, 2002). Wel is er momenteel sprake van een hernieuwde belangstelling.
Emergentie is binnen de EP van belang in het kader van:
- EP gaat ervan uit dat emergentie niet alleen de oorsprong is van alle leven, maar ook vandaag de dag ons leven nog vergaand bepaalt.
- Het aantal soorten is sinds het Cambrium enorm toegenomen met als vermoedelijke oorzaak de toename van zuurstof (Hsia et al., 2013; Lane, 2002). Op zich is die toename al bijzonder omdat organismen voorafgaand aan het Cambrium veel eenvoudiger waren. Dit betekent dat evolutie als enige proces in staat is nieuwe soorten en eigenschappen toe te voegen die voordien niet bestonden (Haldane, 1957; Kimura, 1961).
- Emergentie treedt op in complexe adaptieve systemen (CAS) zoals mierenkolonies, netwerken van neuronen, het immuunsysteem, het internet en de wereldeconomie (Johnson, 2002, p. 73 e.v.). Dit soort systemen vertonen gedrag dat vele malen complexer is dan het gedrag van de afzonderlijke onderdelen (Holland, 1997, 1998).
- Veranderingen in gedrag en nieuwe kennis wordt in toenemende mate toegedacht aan emergente processen (Abel, 2007; Holland, 1995; Turkheimer et al., 2019).
- Enkele sprekende voorbeelden hiervan zijn het Butterfly-effect van (de meteoroloog) Lorentz en de ontwikkeling van het brein, zoals verondersteld door Mengistu et.al (2016) en weergegeven in figuur 1.
Meer weten? Zie Systeemtheorie