7.8.1 Phineas Cage
Op woensdag 13 september 1848 gebeurt er ogenschijnlijk een wonder. Het belooft een mooie dag te worden. Hoewel het in Cavendish in het najaar doorgaans regent, schijnt die dag de zon en is het aangenaam fris. De 25-jarige Phineas Gage is druk aan het werk. Hij is aangesteld als voorman van de werkploeg belast met het boren van de tunnel door de Green Mountains. Cavendish is een klein, rustiek ogend stadje met een kleine 1500 inwoners in de Amerikaanse staat Vermont in New England. Phineas’ taak is de gaten die de werklieden in de rotswand boren, met springstof te vullen en tot ontploffing te brengen. Voor een optimaal resultaat gebruikt Gage een 1,2 meter lange metalen staaf van 6 kilo met een diameter van 3,1 centimeter om de aparte pakketjes springstof aan te duwen. Het is een verantwoordelijke taak en ondanks zijn jonge leeftijd heeft Gage een jarenlange ervaring en wordt daar ook goed voor betaald. Vermoedelijk gebruikt Gage cellulosenitraat als springstof – het veiligere dynamiet wordt pas ruim drie decennia later uitgevonden door Alfred Nobel. Cellulosenitraat dankt zijn explosieve werking aan de plotseling vrijkomende energie met een kracht van 7 km per seconde. Ook op die zonovergoten woensdag laat Gage de springstof in het boorgat zakken en duwt als altijd, samen met zand dat de kracht van de explosie verhoogt, de combinatie voorzichtig aan in het boorgat. Op dat moment wordt hij aangesproken door één van de medewerkers. Even is Gage afgeleid en enkele ogenblikken later klinkt plotseling een enorme ontploffing. De metalen staaf schiet omhoog, doorboort Gages linkerwang en zijn voorhoofd, schiet door zijn schedel en valt enkele tientallen meters achter hem op de grond. Iedereen kijkt verstijfd toe hoe Gage even wankelt maar dan zijn evenwicht hervindt. Nog steeds bij bewustzijn wordt hij op een ossenwagen gelegd en naar het pension gebracht waar hij logeert. Tegen John Martyn Harlow, een huisarts uit de buurt die meteen is gewaarschuwd, grapt Gage nog “Hier heb je voorlopig wel genoeg werk aan.” Het is een wonder dat Gage nog leeft…
Hoewel Harlow nog nooit een dergelijke wond heeft meegemaakt, gaat hij voortvarend aan het werk. Hij maakt de wond schoon, plaatst de verschoven delen van Gage’s schedel weer op hun plaats en legt een kompres op de plaats waar de staaf de schedel heeft doorboord. Aanvankelijk lijkt het er op dat zijn patiënt aan de beterende hand is, maar enkele dagen later treedt er infectie op en Gage zakt weg in een diepe coma. Zijn familie laat alvast een doodskist maken, maar nadat Harlow een grote hoeveelheid vocht uit zijn schedel heeft afgetapt, herstelt Gage weer. Dr. Harlow heeft de huid bovenop zijn hoofd aan elkaar genaaid, alleen het bot groeit niet meer aan waardoor het gat dat de staaf in zijn schedel heeft geslagen, blijft bestaan. Gage lijkt er geen last van te hebben.
Rond januari, een maand of vier na het ongeval, lijkt Gage tot verrassing van Harlow, volledig hersteld te zijn en verlaat het ziekenhuis. Hij blijft wel onder behandeling van Harlow. De herinnering aan het ongeluk is een fors litteken op zijn linkerwang en het verlies van zijn linkeroog. Intussen is Gage uitgegroeid tot een medisch wonder waarover in allerlei kranten uitvoerig wordt gepubliceerd. Maar Harlow merkt dat Gage na verloop van tijd verandert. Ook Gage’s vrienden krijgen na enige tijd in de gaten dat Gage zich anders gedraagt. Hij is onvriendelijker geworden, soms zelfs lomp. Binnen enkele maanden gedraagt hij zich steeds agressiever, maakt met iedereen ruzie, is vergeetachtig en kan zich niet meer concentreren. Hij lijkt, kortom, een ander mens te zijn geworden. De spoorwegmaatschappij die voor het ongeluk hoog had opgegeven over zijn werk, weigert hem opnieuw in dienst te nemen. Gage moet een andere baan zoeken en vindt werk als koetsier in New Hampshire. Een paar jaar later trekt hij in bij zijn familie in San Francisco. Daar sterft hij in 1860, na een aantal zware epileptische aanvallen, op 36-jarige leeftijd. Zeven jaar na zijn dood, laat zijn zwager Gage’s lichaam opgraven en bezorgt zijn schedel en de metalen staaf bij Dr. Harlow. Daar zijn ze nog steeds te bezichtigen in het Warren Anatomische Museum van de Harvard universiteit. Gage zou de geschiedenis ingaan als de eerste patiënt waar een duidelijk verband kon worden gelegd tussen gedragsverandering, persoonlijkheid, de functie van het brein en vooral de prefrontale cortex. Uiteindelijk draagt Gage bij tot de integratie van de aantal wetenschappelijke disciplines waaruit vandaag de dag de theorie en toepassing van neurologie en evolutiepsychologie bestaat...
Meer weten? Zie Speciale onderwerpen