2.1.3.2 Agressie
Hoewel de vroege zelfdomesticatie de agressiviteit van mannen verminderde, lijkt de functionaliteit, de logica van strijd tussen groepen mensen, van alle tijden en culturen.
Tijdperk
- Vanaf de sedentaire fase en de daaropvolgende ontwikkeling van de stadstaten met hun dictatoriale koningen, of toch van alle tijden?
Oorzaken
- De moderne maatschappij of het ontbreken van een sterke leiding
- De dagelijkse jacht en het verzamelen van voedsel betekenden voor de jager-verzamelaars, of eigenlijk beter ‘verzamelaar-jagers’, in het Pleistoceen een schaars en onzeker bestaan.
- Vestiging in vruchtbare gebieden heeft voor jagers-verzamelaars als consequentie dat het ook aantrekkelijk is voor andere groepen.
- Soms kunnen dreigende conflicten door overleg worden opgelost, maar het kwam ook voor dat het gebied verdedigd moest worden (Baker et al., 2003; Dubois, 2003). Deze locaties wakkerden vermoedelijk ook al tussen 600.000 en 400.000 jaar geleden de afgunst op van rivaliserende groepen.
- Door coalities tussen groepen groeide het aantal groepsleden soms wel tot 500. De voedselvoorraden in de gebieden raakten relatief snel uitgeput. Het bleken gebieden die niet berekend waren op deze eerste vorm van ‘overbevolking’ zoals werd gesignaleerd door Darwin (geciteerd door Vorzimmer, 1969), Malthus (1798) en Hutschinson (1954).
- Er ontstond een strijd tussen de semi-nomadische bewoners van de kustgebieden en rivaliserende groepen om de relatief overvloedige voedsel opbrengsten (Gat, 2015; Marean, 2016). De daar verblijvende hominiden waren echter niet bereid hun territorium zonder slag of stoot af te staan.
Gevolgen
- Hoewel de zelfdomesticatie van de mens de agressie bij mannen wel had verlaagd, bleef het uiteindelijke doel van agressie/oorlogvoering bestaan: de verhoging van de fitness van het individu door het verlagen of elimineren van de fitness van anderen (Tooby & Cosmides, 2010).
- Boas accepteerde dat er sprake was van intergroup geweld en dat de mind van jagers-verzamelaars niet wezenlijk verschilde van die van de moderne mens.
- Onderzoek (bv. Fry & Soderberg, 2013) onder hedendaagse jagers-verzamelaars zag geen tendens voor oorlog hoewel o.a. Gat (2015) wel bewijs vond voor moord.
- Een vergelijkend onderzoek tussen chimpansees en mensen toont aan dat de mens agressiever is dan de chimpansee, maar dat onze naast verwanten meer slachtoffers hebben door intergroup agressie dan van externe groepen. Daarbij valt op dat intragroup slachtoffers met name infanticide betreft (Wrangham et al., 2006).
Fig. X Deze man is ca. 0,5 Ma door een stomp voorwerp op het voorhoofd en de zijkant van zijn schedel dodelijk getroffen (Mirazón Lahr et al, 2016)
Meer weten? Zie Late ontwikkelingen